Published By:-Bhavika Sasiya

• દેશમાં સૌથી લાંબો દરિયાકિનારો ગુજરાત રાજ્ય ધરાવે છે તેથીજ સૌથી વધુ વાવાઝોડાનુ નુકશાન ગુજરાતે વેઠવું પડે છે.

ગુજરાતમાં દેશનો સૌથી લાંબો દરિયા કિનારો છે અને તેની લંબાઈ લગભગ 1,600 કિમી છે. તાજેતરના વર્ષોમાં ચક્રવાતની સંખ્યા, તેની તીવ્રતા અને ભારે વરસાદને કારણે થતા નુકસાનને કારણે અરબી સમુદ્રમાં વધતું તાપમાન એક મોટી સમસ્યા હોવાનું માનવામાં આવે છે. કલાય મેંટ પણ મહત્વનું પરિબળ છે સાથેજ ગુજરાતમાં 40 થી વધુ નાના-મોટા બંદરોથી રોજના અબજો રૂપિયાના માલની આયાત-નિકાસ થાય છે. દરિયાઈ તોફાનની વધતી જતી સંખ્યા માત્ર આ વ્યવસાયને જ નહીં પરંતુ દરિયા કિનારે રહેતા લોકોની આજીવિકા અને જીવનને પણ જોખમમાં મૂકે છે.

બિપરજોય એ ગુજરાતનું 2023 નું પ્રથમ ચક્રવાત છે અને ‘મોકા’ પછી દેશનું બીજું ચક્રવાત છે. નોંધનીય છે કે 2019માં અરબી સમુદ્રમાં ‘એમ્ફેન,ફેની અને ટાઉતે ,જેવા તોફાનો આવ્યા હતા.

સમુદ્રી તોફાનોની રચના સમુદ્રની સપાટીના તાપમાન સાથે સીધો સંબંધ ધરાવે છે. આ વધતા તાપમાન માટે ક્લાઈમેટ ચેન્જ મહત્ત્વનું કારણ માનવામાં આવે છે.માત્ર ભારત જ નહીં પરંતુ પાકિસ્તાન, યમન અને ઓમાન જેવા દેશોમાં પણ પહેલા કરતા વધુ શક્તિશાળી તોફાન જોવા મળી રહ્યા છે.ઇન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટ્રોપિકલ મીટીરોલોજી, પૂણે ખાતે દરિયાઈ તાપમાનમાં વધારાનો અભ્યાસ કરી રહેલા વૈજ્ઞાનિક ડૉ. રોક્સી મેથ્યુ કોલે ના જણાવ્યાં મુજબ, હવામાન પરિવર્તને છેલ્લા એક દાયકામાં અરબી સમુદ્રની સપાટીના તાપમાનમાં 1.2°C થી 1.4°Cનો વધારો કર્યો છે. ચક્રવાત પેદા કરવા માટે જરૂરી ઊર્જા. સાથેજ એ પણ જોવું રહ્યું કે પહેલાં અરબી સમુદ્રની સપાટી ઠંડી હતી, જેના કારણે સમુદ્રમાં નીચા દબાણવાળા વિસ્તારો અથવા ડીપ ડિપ્રેશનની રચના થતી હતી, પરંતુ પશ્ચિમ-મધ્ય અને ઉત્તર અરબી સમુદ્રની સપાટીનું તાપમાન નીચું હોવાને કારણે તે રૂપ ધારણ કરી શક્યું ન હતું. એક તોફાન. સપાટીના ઊંચા તાપમાનને કારણે માત્ર તોફાનો જ નથી રચાતા, પરંતુ તેની તીવ્રતા પણ વધારે છે.

 એવુ પણ જણાઈ રહ્યું છે કે ચક્રવાત સામાન્ય રીતે મે-જૂન મહિના દરમિયાન ચોમાસા દરમિયાન અને ઓક્ટોબર-નવેમ્બરમાં દક્ષિણપશ્ચિમ ચોમાસાના અંતે રાજ્યમાં ત્રાટકે છે.

તાજેતરના વર્ષોમાં ગુજરાતમાં વાવાઝોડા ના તોફાનોની સંખ્યામાં વધારો થયો છે તે અંગે , ડૉ. કોલે ના જણાવ્યાં મુજબ, “તોફાનો સમુદ્ર પર રચાય છે. તેની ઉપરના વાતાવરણમાં પવન વાવાઝોડાની દિશા નક્કી કરે છે. તે પવનની દિશા નક્કી કરે છે. ઉત્પત્તિ સ્થાન અને તેની ઉપરના વાતાવરણમાં સામાન્ય રીતે, આ સમયગાળા દરમિયાન અરબી સમુદ્રમાં જે વાવાઝોડું સર્જાય છે તેનું દિશા ગુજરાત તરફ હોય છે.