Published by : Rana Kajal

• વર્ષ 1970 થી ચક્રવાત અબજોનું નુકસાન કરી રહ્યાં છે
• વિશ્વની 40 ટકા વસ્‍તી દરીયા કિનારે રહે છે, હરહંમેશા ખતરો ઝળુંબે છે
• દુનિયામાં 50 વર્ષમાં વિશ્વમાં 1942 વાવાઝોડા ફુંકાયા, 7,79,324 લોકોના મોત, ₹1407.6 અબજ ડોલરનું નુકસાન

કેન્‍દ્રીય પૃથ્‍વી મંત્રાલયના ડેટા મુજબ, ભારતે 1970 થી 2013 વચ્‍ચે 119 ચક્રવાતનો સામનો કર્યો છે. તેના કારણે 40 હજારથી વધુ લોકોના મોત થયા છે.

યુનાઈટેડ નેશન્‍સ અનુસાર, અમ્‍ફાન ચક્રવાતને કારણે વર્ષ 2020માં 100 લોકોના મોત થયા હતા. તે જ સમયે, 14 અબજ ડોલરથી વધુનું આર્થિક નુકસાન થયું હતું.

ચક્રવાતથી ગંભીર આર્થિક ઈજા મે 2021 માં પશ્ચિમ બંગાળની સાથે ઓડિશા અને ઝારખંડની અર્થવ્યવસ્થાને યાસ વાવાઝોડાથી ભારે નુકસાન થયું હતું. ત્રણેય રાજયોને 700 થી 800 મિલિયન ડોલરનું નુકસાન થયું હતું. ઓડિશાએ 2013 થી 2020 સુધી 8 ચક્રવાતનો સામનો કર્યો છે.

આમાં જ તેને 31,945 કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું છે. તે જ સમયે 160 થી વધુ લોકોએ જીવ ગુમાવ્‍યો છે. વાવાઝોડામાં દર વર્ષે દેશમાં ચક્રવાતને કારણે 20 થી 25 લાખ લોકોની જગ્‍યાઓ સંપૂર્ણપણે નાશ પામે છે.

ચક્રવાત અમ્‍ફાનના કારણે, એકલા પશ્ચિમ બંગાળ અને ઓડિશામાં 24 લાખ લોકો પાસે રહેવાની જગ્‍યા નથી. ચક્રવાતની તબાહીમાં ઘરો, હોસ્‍પિટલો, શાળાઓ અને આર્થિક પ્રવૃત્તિઓની સાથે માનવ જીવનને પણ મોટું નુકસાન થયું છે.

ભારતીય હવામાન વિભાગના જણાવ્‍યા અનુસાર, વર્ષ 2000 થી 2009 ની તુલનામાં 2010 અને 2019 ની વચ્‍ચે ચક્રવાતને કારણે થતા મૃત્‍યુમાં 88 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. વધુ સારી દેખરેખ વ્‍યવસ્‍થાને કારણે જાનહાનિમાં ઘટાડો થયો છે..

વર્ષ 2013 માં ભારત પાસે 15 ડોપ્‍લર રડાર હતા જે 2022 માં વધીને 37 થઈ ગયા છે. 25 થી વધુ આગામી પાંચ વર્ષમાં વધશે. વિશ્વની 40 ટકા વસ્‍તી દરિયાકાંઠાના વિસ્‍તારોમાં રહે છે. ચક્રવાત અને સુનામીના કારણે આ વિસ્‍તારોમાં રહેતા લોકોને હંમેશા નુકસાન થાય છે. એવો અંદાજ છે કે વિશ્વની આ 40 ટકા વસ્‍તી ભારે પવન અને પાણીના મજબૂત મોજામાં તેની 10 ટકાથી વધુ સંપત્તિ ગુમાવે છે.

વર્લ્‍ ડમીટીરોલોજીકલ ઓર્ગેનાઈઝેશન મુજબ, છેલ્લા 50 વર્ષોમાં વિશ્વએ લગભગ 1942 ચક્રવાતનો સામનો કર્યો છે. ચક્રવાતને કારણે અત્‍યાર સુધીમાં વિશ્વભરમાં 7,79,324 લોકોના મોત થયા છે. તે જ સમયે, 1407.6 અબજ ડોલરનું નુકસાન પણ થયું છે.

WMO અનુસાર, વિશ્વભરમાં ચક્રવાતથી દરરોજ સરેરાશ 43 મૃત્‍યુ નોંધાયા છે. તે જ સમયે, 78 મિલિયન ડોલરનું નુકસાન થયું છે. ચક્રવાતની તાકાત તેનો વ્‍યાસ WMA અનુસાર, દર વર્ષે મહાસાગરોમાં 85 ચક્રવાત બને છે. તેમાંથી માં માત્ર 45 જ ખતરનાક સ્‍વરૂપ ધારણ કરે છે.

મહાસાગરોમાંથીમાં ઉછળતા ચક્રવાતનો સરેરાશ વ્‍યાસ 200 થી 500 કિલોમીટર છે પરંતુ તે એક હજાર કિલોમીટરથી વધુ ફેલાઈ શકે છે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે, ચક્રવાતનો વ્‍યાસ જેટલો મોટો હશે તેટલી તેની તાકાત પણ વધારે છે.

ચક્રવાતની ગતિવિધિમાં વધારો 2001 અને 2019 ની વચ્‍ચે, અરબી સમુદ્રમુમાં ચક્રવાતી તોફાનોનો અવકાશ 52 ટકા વધ્‍યો. વર્ષ 1950 પછી બંગાળની ખાડીમાં ચક્રવાતની સંખ્‍સં 94 થી વધીને 140 થઈ ગઈ છે. વર્ષ 1950 પછી અરબી સમુદ્રમુમાં ચક્રવાતના દરમાં 52 ટકાનો વધારો થયો છે. દરિયાકાંઠાના વિસ્‍તારોમાં 20 ટકાથી વધુ વસ્‍તીના જીવનને ચક્રવાત અસર કરે છે.