Published by : Rana Kajal

• ઇન્ટરગવર્નમેન્ટલ પેનલ ફોર ક્લાઇમેટ ચેન્જ (IPCC) ના અહેવાલ, ગ્લોબલ વોર્મિંગ કારણે વિશ્વભરમાં જંતુઓની વસ્તીમાં વધારો થવાની સંભાવના
• તાપમાન વધતા વધુ શાકાહારી જંતુઓની વસ્તી વધશે, પાકનો કરશે સફાયો
• જોકે આગામી સમયમાં ભારતમાં હિટવેવ માનવીઓ ઉપર કેવી અસર વર્તાવશે, કિટકોનું પ્રમાણ કેટલું વધશે, પાણીની તંગી કેટલી વર્તાશે તેના કોઈ ડેટા હાલ નહિ

ઇન્ટરગવર્નમેન્ટલ પેનલ ફોર ક્લાઇમેટ ચેન્જ (IPCC) ના અહેવાલમાં સૂચવવામાં આવ્યું છે કે, ગ્લોબલ વોર્મિંગ/તાપમાનમાં વધારાને કારણે વિશ્વભરમાં જંતુઓની વસ્તીમાં વધારો થવાની સંભાવના છે.

તાપમાન જંતુઓના શરીરવિજ્ઞાન અને ચયાપચયનું નિયમન કરે છે. તાપમાનમાં વધારો શારીરિક પ્રવૃત્તિમાં વધારો કરે છે અને તેથી મેટાબોલિક રેટ વધે છે. જંતુઓએ જીવિત રહેવા માટે વધુ ખાવું પડે છે અને એવી શક્યતા છે કે શાકાહારી જંતુઓ વધુ ખાશે અને ઝડપથી વૃદ્ધિ પામશે.

આનાથી કેટલાક જંતુઓની વસ્તી વૃદ્ધિ દરમાં વધારો થશે. કારણ કે તેઓ ઝડપથી વૃદ્ધિ પામે છે તેઓ વધુ પ્રજનન કરશે. તેમની સંખ્યા વધશે અને આખરે તેનાથી પાકને વધુ નુકસાન થશે.

દેશના પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય પાસે, જંતુઓની વસ્તીમાં વધારો થવાના પરિણામે ફેલાતા રોગોની વિગતો પર કોઈ કેન્દ્રિય ડેટા ઉપલબ્ધ નથી. જો કે, ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) દેશના ખેડૂત સમુદાયના લાભ માટે ગ્રામીણ કૃષિ મૌસમ સેવા (GKMS) યોજના દ્વારા કૃષિ હવામાન સલાહો જારી કરે છે.

હાલમાં, ભારતમાં 130 કૃષિ-હવામાન એકમો (AMFUs) અને 199 જિલ્લા કૃષિ-હવામાન એકમો (DAMUs) દરેક મંગળવાર અને શુક્રવારે તમામ કૃષિ મહત્વપૂર્ણ 700 જિલ્લાઓ અને લગભગ 3100 બ્લોક્સ માટે કૃષિ-હવામાનશાસ્ત્રીય સલાહ તૈયાર કરી રહ્યા છે. આ સલાહમાં કૃષિને અસર કરતી જીવાતો અને રોગોની માહિતી પણ સામેલ છે. દરેક પાક માટે જંતુ-હવામાન કેલેન્ડર તૈયાર કરવામાં આવે છે જેનો સંદર્ભ સાધનો તરીકે ઉપયોગ કરી શકાય છે.

વિવિધ માધ્યમો દ્વારા ગ્લોબલ વોર્મિંગ વલણોને નિયંત્રિત/નિવારણ માટે સતત વૈશ્વિક પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ, મંત્રાલય હેઠળ, વિવિધ અવકાશી અને અસ્થાયી ધોરણે હીટવેવ્સ સહિત ‘હીટવેવ’ પ્રતિકૂળ હવામાનની ઘટનાઓ સંબંધિત આગાહીઓ અને ચેતવણીઓ જારી કરે છે અને તેને જનતા તેમજ આપત્તિ વ્યવસ્થાપન સત્તાવાળાઓ સાથે વહેંચે છે. જેથી જરૂરી શમન પગલાં લઈ શકાય.

IMD, એક પહેલ તરીકે, આયોજનના હેતુ માટે માર્ચના છેલ્લા સપ્તાહમાં એપ્રિલ, મે અને જૂન મહિના માટે તાપમાન માટે મોસમી દૃષ્ટિકોણ જારી કરી રહ્યું છે. આઉટલૂક આ સમયગાળા દરમિયાન હીટવેવના સંભવિત દૃશ્યને પણ બહાર લાવે છે. સીઝનલ આઉટલુક પછી આગામી બે અઠવાડિયા માટે વિસ્તૃત અવધિ આઉટલુક દર ગુરુવારે જારી કરવામાં આવે છે.

વધુમાં, આગામી પાંચ દિવસ માટે ગરમીના મોજાની ચેતવણીઓ સહિત ગંભીર હવામાનની આગાહી અને દૈનિક ધોરણે આગામી બે દિવસની આગાહી સાથે કલર-કોડેડ ચેતવણીઓ જારી કરવામાં આવે છે.

અનુકૂલનશીલ પગલા તરીકે, ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) એ સ્થાનિક આરોગ્ય વિભાગો સાથે મળીને 2013 થી દેશના ઘણા ભાગોમાં હીટવેવ વિશે લોકોને ચેતવણી આપવા અને આવા પ્રસંગો દરમિયાન પગલાં લેવાની સલાહ આપવા માટે હીટ એક્શન શરૂ કર્યું છે.

નેશનલ ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ ઓથોરિટી (NDMA)ના સહયોગથી 23 રાજ્યોમાં લાગુ કરવામાં આવેલ હીટ વેવ એક્શન પ્લાન, એક વ્યાપક પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલી અને ભારે ગરમીના મોજાની ઘટનાઓ માટે સજ્જતા યોજના છે. આ યોજના સંવેદનશીલ વસ્તી પર અતિશય ગરમીની આરોગ્ય અસરોને ઘટાડવા માટે સજ્જતા, માહિતી-આદાન-પ્રદાન અને પ્રતિભાવ સંકલન વધારવા માટે તાત્કાલિક અને લાંબા ગાળાની ક્રિયાઓ રજૂ કરે છે.